“Ik heb een huis in Spanje gekocht. Moet ik nu een Spaans testament maken?” Een veelvoorkomende vraag aan Martijn Bressers, advocaat in Nederland en Spanje. Het antwoord is nee. Tenminste, als u Nederlander bent. Voor bijvoorbeeld Engelsen is het antwoord ja.

Voor de Spaanse notaris is het namelijk van belang waar u vandaan komt en hoe het erfrecht in uw land geregeld is.
Met name relevant is de vraag of het thuisland een zogenaamd Centraal Testamentenregister (CTR) kent. Het CTR geeft informatie over het laatste testament van de overledene. Nederland kent zo´n register, en omdat dat ook voor Spanje geldt, kan de Spaanse notaris over het algemeen goed overweg met erfenissen van Nederlanders die in Spanje een huis nalaten. U laat de Spaanse notaris verklaringen van het Spaanse en het Nederlandse CTR zien, tezamen met het testament en de verklaring van erfrecht van de Nederlandse notaris. Met die stukken maakt de notaris een akte op die in het Spaanse kadaster kan worden ingeschreven en waarmee het huis op naam van de erven komt te staan.

Let u er wel op dat uw Nederlandse testament universele werking heeft, en dus niet beperkt is tot bijvoorbeeld bezittingen in Nederland. Vererving heeft immers altijd betrekking op het wereldvermogen van de erflater. En het testament zal beëdigd vertaald en voorzien van apostille bij de Spaanse notaris moeten worden aangeleverd.

Rechtskeuze
Zodra een Nederlander langer dan vijf jaar in Spanje woont, is op zijn erfenis automatisch Spaans erfrecht van toepassing. Het is daarom raadzaam in het testament een rechtskeuze te maken voor Nederlands recht, tenzij u de grote verschillen met Spaans recht kent en nadrukkelijk voor dat systeem wilt kiezen. Ook het Spaanse huis valt automatisch onder een in Nederland gemaakte rechtskeuze, omdat de nalatenschap slechts kan vererven volgens één wettelijk systeem dat op de hele erfenis van toepassing is (eenheidsstelsel).

Het grote verschil tussen Nederlands en Spaans erfrecht zit hem met name in de positie van de langstlevende echtgenoot, verder aan te duiden als echtgenote aangezien het in de meeste gevallen de vrouw is die achterblijft. Sinds 2003 is haar positie in de Nederlandse wet aanzienlijk verbeterd: is er geen testament, dan gaat toch de gehele erfenis naar haar en hoewel de kinderen ook erfgenaam zijn, bestaat hun aanspraak op dat moment slechts uit een vordering in geld die pas opeisbaar wordt bij het overlijden van hun moeder. Een veel gehoorde vraag is dan: kan ma ongestraft de gehele erfenis er doorheen jagen? Het antwoord is ja. Mocht zij echter hertrouwen dan hebben de kinderen uit het eerste huwelijk zekere rechten (wilsrechten) om hun aanspraak op goederen veilig te stellen.

Rangorde
Naar Spaans recht zijn echter de kinderen de erfgenamen, en de langstlevende echtgenote komt pas als erfgenaam in beeld als er geen afstammelingen en ook geen nog levende voorouders zijn. Een uitzondering is Catalonië, waar de echtgenote vóór de eventueel nog in leven zijnde voorouders gaat. Andere uitzonderingen wat rangorde van de erven betreft bestaan in de autonome regio´s Aragón en Navarra en in de provincie Vizcaya.

De langstlevende echtgenote kan in Spanje wel aanspraak maken op het vruchtgebruik van een deel van de nalatenschap. Bij vruchtgebruik gaat het om bijvoorbeeld huurinkomsten of het recht van bewoning. Het gaat hier om haar legitieme aanspraak en dit geldt daarom te allen tijde, ook als in het testament anders is bepaald. Als er kinderen zijn heeft het vruchtgebruik van de echtgenote betrekking op één derde van de erfenis. Hier moet zij het mee doen; het geeft haar vaak niet eens het recht om in de echtelijke woning te blijven wonen, tenzij de kinderen van de erflater haar dat expliciet toestaan.

Verzorgd achterlaten
Het is daarom van belang dat als u uw partner verzorgd wilt achterlaten, u haar in het testament tot enig erfgenaam benoemt of, beter nog, een rechtskeuze maakt voor Nederlands recht. Dat is immers een modern en weldoordacht systeem. De Nederlandse wetgever heeft er niet voor niets tientallen jaren over gedaan om het te ontwerpen en in te voeren.

De keuze voor Nederlands recht kan ook in het Spaanse testament worden opgenomen. Het is dan wel raadzaam om in het testament tevens de essentie van die Nederlandse regeling weer te geven, zodat de Spaanse notaris hierover geen advies hoeft in te winnen bij zijn Nederlandse ambtsgenoot.

Einde discussie
Het is overigens de vraag of zo´n rechtskeuze voor Nederlands recht ook de legitieme rechten van de kinderen ´on hold´ kan zetten totdat moeder overlijdt. Kinderen, zeker Spaanse kinderen, zullen misschien roepen dat bij testament niet aan hun legitieme porties kan worden getornd, en dus ook niet aan de opeisbaarheid daarvan. Deze discussie zal onder de nieuwe EU-erfrechtverordening, op 27 juli jongstleden gepubliceerd en vanaf 17 augustus 2015 van toepassing, niet meer aan de orde zijn. De verordening bepaalt namelijk nadrukkelijk dat het gekozen recht de gehele nalatenschap beheerst, waaronder tevens begrepen alle rechten op de nalatenschap, onterving en uitsluiting wegens ondankbaarheid.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Mr Martijn Bressers verbonden aan Bressers Law.

Het advies van Mondi is helder. Zorg dat u uw nalatenschap goed geregeld hebt, zeker met betrekking tot roerende en onroerende goederen in het buitenland. U kunt hiervoor terecht bij de notaris of een advocaat die is gespecialiseerd in het recht van een specifiek land. Vaar niet blind op goedbedoelde tips van familie, kennissen of vrienden. Neem het zekere voor het onzekere en leg uw nalatenschap vast in een testament.
 

Bijvoorbeeld hoe u kunt uitzoeken na het overlijden of er een testament is. Er is ook een checklist die laat zien wat u moet doen na de uitvaart. Sommige dingen moeten meteen geregeld worden, andere kunnen even wachten. Ook laat Mondi deskundigen aan het woord. We publiceren de reacties in de vorm van een serie zodat we vele landen, waaronder Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal, Oostenrijk, Zwitserland, Italië en Turkije de revue kunnen laten passeren. Raadpleeg hiervoor het artikel Nalatenschap van bezittingen buitenland.