Huwelijkse voorwaarden en samenwonen

Steeds meer Nederlanders gaan over de grens wonen. Verhuizen over de grens kan belangrijke gevolgen hebben. Naast de omschakeling wat cultuur en taal betreft heeft het leven in een ander land ook gevolgen voor de nalatenschap. In dit artikel gaat het over gaat het over huwelijkse voorwaarden en de erfrechtelijke gevolgen van samenwonen in Duitsland.

Met huwelijkse voorwaarden wordt bedoeld een overeenkomst tussen echtgenoten, waarin het recht op bezit en inkomen van beiden wordt geregeld. Als huwelijkse voorwaarden wordt het scala van vermogensrechtelijke regelingen aangeduid, dat dient te voldoen aan de gezamenlijke nastreving van de doelen binnen het huwelijk. Het Duitse recht kent drie erfrechtelijk relevante variaties:

1. De Zugewinngemeinschaft (wettelijk deelgenootschap)
2. De Gütertrennung (scheiding van goederen/huwelijkse voorwaarden)
3. De Gütergemeinschaft (gemeenschap van goederen)

Het wettelijk huwelijksvermogensstelsel is in Duitsland de Zugewinngemeinschaft. Op echtgenoten is dit stelsel van toepassing voor zover niet bij huwelijkse voorwaarden anders is overeengekomen. Bij de Zugewinngemeinschaft vindt bij overlijden de compensatie van de vermogensaanwas plaats doordat het wettelijk erfdeel (Pflichtteil) van de echtgenoot (1/4) met een kwart wordt verhoogd. Zodoende bedraagt het erfdeel van de overlevende erfnemer de helft van de nalatenschap van de erflater; de andere rechthebbenden moeten dientengevolge de resterende helft delen.

Compensatie
De huwelijkse voorwaarden kunnen d.m.v. een huwelijkscontract door de echtgenoten worden bepaald. Bij Gütertrennung vindt er geen compensatie van de vermogensaanwas plaats. Ook de forfaitaire verhoging van het erfdeel blijft in dit geval achterwege. De huwelijkse voorwaarden kunnen echter alleen bij een notariële akte van huwelijkse voorwaarden worden overeengekomen. Dit is ook zo bij de Gütergemeinschaft. Bij deze in de praktijk zeer ongebruikelijke vorm van huwelijkse voorwaarden bestaan er geen erfrechtelijke bijzonderheden. Het blijft ook hier bij het normale wettelijke erfrecht van de overlevende echtgenoot zonder compensatie vermogensaanwas, dus ook zonder verhoogd wettelijk erfdeel.

Samenwonen in Duitsland
Het Duitse erfrecht houdt in eerste instantie rekening met familie en bloedverwantschap. Steeds vaker bestaan er echter samenlevingsvormen die noch op afstamming, noch op een huwelijk berusten. Erfrechtelijk wordt een dergelijke samenlevingsvorm pas sinds januari 2011 erkend en worden wetteliijk geregisteerde partners wat successie- en schenkingsrecht betreft,  volledig gelijkgesteld met gehuwden. Deze wettelijke registratie van  ongehuwd samenlevenden is in Duitsland nochtans alleen mogelijk voor homoseksuele paren. Dat betekent dat tussen niet met elkaar gehuwde samenwonende heterofiele partners, er geen wettelijk erfrecht (gesetzliches Erbrecht) en daarmee bijvoorbeeld ook geen wettelijk erfdeel (Plichtteilsrecht) van toepasing is. Worden zij testamentair tot erfgenamen benoemd, dan moeten zij allereerst de legitieme portie aan de ouders of de kinderen betalen.

Positie
Als twee partners bijvoorbeeld een huis kopen en niet getrouwd zijn, dan worden zij juridisch gezien als twee mensen die samen een woning kopen en enkel een gezamenlijke huishouding voeren. Hetzelfde geldt voor een geregistreerd partnerschap en het daarbij behorende samenlevingscontract, aangezien de partnerregistratie zoals men die in Nederland kent, in Duitsland niet wordt erkend. Dit betekent onder andere dat na overlijden de partner fiscaal en voor wat betreft de positie richting aanwezige kinderen als een niet-verwante wordt beschouwd.

Raadzaam
Het is aan te bevelen dat mensen die samenleven, contractueel regelingen treffen in het bijzonder wanneer in Duitsland onroerend goed wordt aangekocht en wanneer de kosten voor het dagelijkse leven niet door beiden in gelijke omvang worden betaald. Laat als samenwonenden te allen tijde een testament opstellen ook al houden aanwezige ouders en kinderen daarbij wel het recht op hun wettelijk erfdeel (Pflichtteil).

bron: Peter W. Strick, directeur Anwaltskanzlei Strick

Eerder in het nieuws:
Duits erf- en successierecht
Recht op legitieme portie
Beschikking vanwege overlijden

Landendossier
	Meer informatie over de aanschaf en bezit van een (tweede) huis in Duitsland
Deel dit artikel met anderen: Tell a friend!